Ogólne informacje o dorzeczu Odry

Długość Odry wynosi 840,9 km¹. Długość rzeki na skutek prac regulacyjnych uległa skróceniu o ponad 20% w stosunku do stanu pierwotnego.

Źródło Odry

Powierzchnia dorzecza wynosi 124 049 km² , w tym w granicach Polski znajduje się 107 169 km² (86,4%), w granicach Republiki Czeskiej 7 278 km² (5,9%), w granicach Niemiec 9 602 km² (7,7%)². Źródło Odry znajduje się na obszarze Republiki Czeskiej w Górach Odrzańskich (Oderských Vrchů) na wysokości 634 m n.p.m. Powyżej wysokości 300 m n.p.m. leży 21,4% powierzchni dorzecza, w granicach 100-300 m n.p.m. - 54% oraz poniżej 100 m n.p.m. - 24%. Najwyższym punktem jest góra Śnieżka w Karkonoszach - 1602 m n.p.m. Górski charakter Odra posiada jedynie w odcinku źródłowym o długości ok. 47 km. Spadek biegu rzeki od Ostrawy do ujścia Warty wynosi ok. 27 cm/km, natomiast poniżej Schwedt zmniejsza się do wartości poniżej 5 cm/km. Odra uchodzi do Zalewu Szczecińskiego.

Największymi dopływami na obszarze Republiki Czeskiej są:

Rzeka	Długość³	Pow. zlewni¹
Opava	122 km	2 088,11 km²
Olza	86,2 km	1 106,12 km²
Ostravica	63,9 km	827,09 km²

Największymi lewobrzeżnymi dopływami na obszarze Polski mającymi swoje źródła w Sudetach lub na Przedgórzu Sudeckim są:

Rzeka	Długość³	Pow. zlewni¹
Nysa Kłodzka	181,7 km	4 570,31 km²
Oława	92 km	1 135,42 km²
Ślęza	79 km	973,15 km²
Bystrzyca	95,2 km	1 782,61 km²
Bóbr	271,6 km	5 874,45 km²
Kaczawa	83,9 km	2 263,05 km²
Nysa Łużycka	251,8 km	4 403,45 km²

Zbiornik wodny Šance na Ostravicy w czasie powodzi w 1997 roku

  Ze względu na to, że rzeki te mają w swych górnych biegach charakter górski lub zbliżony do górskiego, powodują dość często zagrożenie powodziowe. Dotyczy to w szczególności rzek na obszarze Republiki Czeskiej oraz Nysy Kłodzkiej i Bobru.




Największymi zbiorniki zaporowymi na tych rzekach, w większości o charakterze wielofunkcyjnym, są:

• Slezká Harta, Kružberk - kaskada na rzece Moravicy w zlewni Opavy;
• Šance, Morávka, Žermanice, Olešna i Baška - w zlewni Ostravicy;
• Térlicko - w zlewni Olzy;
• Kozielno, Topola, Otmuchów, Nysa - tworzące tzw. kaskadę Nysy Kłodzkiej,
• Bukówka, Pilchowice, Sosnówka - w zlewni Bobru,
• Mietków i Dobromierz - w zlewni Bystrzycy,
• Słup - na Nysie Szalonej,
• Leśna i Złotniki - na Kwisie
   

Z kolei największymi prawobrzeżnymi dopływami Odry na obszarze Polski są:

Rzeka	Długość³	Pow. zlewni¹
Kłodnica	75,3 km	1 003,43 km²
Mała Panew	131,8 km	2 114,69 km²
Widawa	103,2 km	1 745,90 km²
Barycz	133 km	5 547,37 km²
Krzycki Rów	72 km	562,91 km²
Obrzyca	65,9 km	1 804,98 km²
Warta	808,2 km	54 519,56 km²
Ina	129,1 km	2 150,60 km²
Stobrawa	78 km	1 586,00 km²

Są to rzeki o charakterze praktycznie wyłącznie nizinnym. Nie powodują one istotnych zagrożeń powodziowych. Największymi zbiornikami zaporowymi na tych rzekach są Turawa na Małej Panwi oraz Dzierżno Duże na Kłodnicy.

Szczególne znaczenie ma rzeka Nysa Łużycka, lewobrzeżny dopływ Odry o długości 251,8 km i pow. zlewni 4 403 km², uchodząca do Odry w jej 542 km. Znaczenie to wynika z faktu występowania zlewni na terytoriach trzech państw: Polski, Niemiec i Republiki Czeskiej oraz z jej znaczenia gospodarczego i związanych z tym problemów międzynarodowych.

Według Międzynarodowego Projektu Odra średni roczny odpływ Odry do Bałtyku wynosi 18,5 mld m³/rok, co odpowiada 29,5% opadów przypadających na cały obszar dorzecza.

Odra jest rzeką żeglowną na odcinku od Kędzierzyna-Koźla (wraz z zaczynającym się w Kędzierzynie-Koźlu Kanale Gliwickim) w dół biegu. Na odcinku 186 km od Kędzierzyna-Koźla do Brzegu Dolnego znajdują się 24 stopnie wodne. Jest to tzw. odcinek Odry skanalizowanej. W budowie znajduje się stopień wodny w Malczycach. Poniżej Brzegu Dolnego mamy do czynienia z tzw. Odrą swobodnie płynącą, bez budowli piętrzących. Na odcinku od Brzegu Dolnego do ujścia Warty występują okresowo stany wód uniemożliwiające żeglugę towarową. Najważniejsze porty to: Gliwice (nad Kanałem Gliwickim), Kędzierzyn-Koźle, Opole, Wrocław, Malczyce, Ścinawa, Głogów, Nowa Sól, Cigacice, Krosno Odrzańskie, Kostrzyn nad Odrą i Szczecin. Poprzez system kanałów Odra posiada połączenia żeglugowe ze Szprewą i Hawelą. Wszystkie budowle piętrzące na Odrze stanowią przeszkodę praktycznie uniemożliwiającą przemieszczanie się ryb dwuśrodowiskowych.

Odra i większość jej dopływów są bardzo ważnymi korytarzami ekologicznymi o stosunkowo mało zmienionych (w porównaniu do większości rzek UE) warunkach przyrodniczych. Na obszarze dorzecza Odry znajduje się 7 parków narodowych. Na terytorium Polski są to: Karkonoski, Gór Stołowych, Wielkopolski, Drawieński, Ujście Warty i Woliński; na terytorium Niemiec jest to Unteres Odertal (Dolina Dolnej Odry). Oprócz tego na obszarze dorzecza znajdują się parki krajobrazowe, rezerwaty przyrody i inne formy przestrzennej ochrony przyrody. Wiele obszarów, w szczególności w dolinach rzecznych, jest proponowanych do objęcia ochroną w ramach NATURA 2000.

Osobnego omówienia wymaga rzeka Warta. Blisko połowa obszaru dorzecza Odry przypada na Wartę - 54 519,56 km², która jest również najdłuższym jej dopływem - 808,2 km. Warta uchodzi do Odry w jej 617,5 km, jest więc dłuższa, niż odcinek Odry powyżej ujścia Warty. Całość zlewni Warty znajduje się na terytorium Polski. Największym dopływem Warty jest Noteć o długości 388,4 km i pow. zlewni 17 331 km². Tak więc Noteć jest drugą co do wielkości - zarówno pod względem długości, jak i pow. zlewni - rzeką w dorzeczu Odry (nie licząc samej Odry).

Inne większe rzeki w dorzeczu Warty to:

Rzeka	Długość³	Pow. zlewni¹
Prosna	216,8 km	4 916,63 km²
Drawa	185,9 km	3 290,93 km²
Gwda	145 km	4 947,27 km²
Obra	163,8 km	2 760,17 km²
Liswarta	93 km	1 558,94 km²

Największym zbiornikiem zaporowym na Warcie jest Jeziorsko. Poprzez Kanał Bydgoski łączący Noteć z Wisłą istnieje połączenie żeglugowe dorzecza Odry z dorzeczem Wisły. W zlewni Warty znajduje się większość jezior z dorzecza Odry oraz wiele obszarów cennych przyrodniczo, w tym m. in. 3 parki narodowe w znacznym stopniu związane z ekosystemami wodnymi: Wielkopolski, Drawieński i Ujście Warty.

1 Źródło: Atlas Podziału Hydrograficznego Polski, Warszawa 2005

2 dane liczbowe pochodzą z obliczeń na podstawie danych ze zbioru danych MKOOpZ, stan 2008

3 Źródło: Podział Hydrograficzny Polski, IMGW, Warszawa 1983